PATRON I HYMN SZKOŁY
Na tej stronie znajdziesz informacje dotyczące patrona naszej szkoły, słowa hymnu oraz innych piosenek o Szarych Szeregach.
|
SZARE SZEREGI |
IDZIEMY W JASNĄ |
|---|
SZARE SZEREGI
Kryptonim konspiracyjny Organizacji Harcerzy ZHP, i szerzej - całego Związku, w okresie okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej 1939-1945.
Szare Szeregi zostały powołane 27 IX 1939 w Warszawie przez grono członków Naczelnej Rady Harcerskiej. Współpracowały z Delegaturą Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj oraz Komendą Główną Armii Krajowej. Całością konspiracyjnego ZHP kierowało Naczelnictwo, początkowo 5-, a od zimy 1943/44 - 6-osobowe. Do sierpnia 1942 Przewodniczącym ZHP był ks.Jan Mauersberger, po jego śmierci Tadeusz Kupczyński.
Organizacja harcerzy opierała się na strukturze przedwojennego ZHP:
- chorągwie - ule
- hufce -roje
- drużyny -rodziny
- zastępy -pszczoły.
Na czele organizacji harcerzy stał Naczelnik z Główną Kwaterą (Pasieką).
Naczelnicy:
- Floriam Marciniak (27 IX 1939 - 6 V 1943)
- Stanisław Broniewski (12 V 1943 - 3 X 1944)
- Leon Marszałek (3 X 1944 - 18 I 1945).
Główna Kwatera kierowała w okresie najpełniejszego rozwoju pracą 20 chorągwi;
- wśród nich 5 obejmowało tereny zachodnie włączone do Rzeszy:
- Pomorska - ul "Lina"
- Wielkopolska - ul "Przemysław
- Łódzka - ul "Kominy"
- Zagłębiowska - ul "Barbara"
- Śląska - ul "Huta"
- Wydział Wschodni ("W") kierował pracą 5 chorągwi na terenach wschodnich:
- Białostocka - ul "Biały"
- Wileńska - ul "Brama"
- Poleska - ul "Błota"
- Nowogródzka - ul "Las"
- Wolyńska - ul "Gleba" oraz 1 chorągwią skupiającą przebywających na terenie tzw. Generalnej Guberni harcerzy z ziem wschodnich (ul "Złoty").
- Na terenie tzw. Generalnej Guberni pracowało 8 chorągwi:
- 4 z nich stanowiły Polskę Centralną ("C"):
- Warszawska - ul "Wisła"
- Mazowiecka - ul "Puszcza"
- Radomska - ul "Rady"
- Lubelska - ul "Zboże"
- 4 następne chorągwie stanowiły Polskę południową ("P"):
- Kielecka - ul "Skała"
- Częstochowska - ul "Warta"
- Krakowska - ul "Smok"
- Lwowska - ul "Lew".
- 4 z nich stanowiły Polskę Centralną ("C"):
Łączność z chorągwiami oraz nadzór nad ich pracą sprawowali wizytatorzy podlegli bezpośrednio lub przez wydział zachodni i wschodni Szefowi Głównej Kwatery.
Szefowie:
- Eugeniusz Stasiecki
- Edward Zurn
- Kazimierz Grenda.
Stan liczebny organizacji harcerzy, zmieniający się w poszczególnych okresach, 1 V 1944 wynosił 8359 członków.
Przez całą okupację przeprowadzono akcję scalania żywiołowo powstałych samodzielnych grup.
Do osiągnięć należy zaliczyć scalenie w organizacji:
- Brzeg
- Akademicke Koło Harcerskie
- Bojowa Organizacja "Wschód"
- Wigry.
Z punktu widzenia programowego i metodycznego podzielono wówczas (najwcześniej w Warszawie -
w 1942) młodzież na 3 grupy:
- "Zawisza" - 12-14 lat
- Bojowe Szkoły (BS)- 15-17 lat
- Grupy Szturmowe(GS) - powyżej 17 lat.
Członków organizacji obowiązywało przedwojenne Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Przyrzeczenie uzupełniono dodatkową rotą konspiracyjną: "Ślubuję na Twoje ręce pełnić służbę w Szarych Szeregach, tajemnic organizacyjnych dochować, do rozkazów służbowych się stosować, nie cofnąć się przed ofiarą życia".
Podstawową zasadą programu było wychowanie przez walkę. Program został sprecyzowany w koncepcji "Dziś-jutro-pojutrze".
- "Dziś" obejmowało działania bieżącej walki w okresie okupacji.
- "Jutro" - przygotowanie się do "przełomu" (okres powstań), i sam "przełom"
- "Pojutrze" - przygotowanie się do okresu odbudowy po wyzwoleniu kraju.
Drużyny "Zawiszy" nie brały w zasadzie udziału w walce bieżącej. Natomiast przygotowywały się do pełnienia służby pomocniczej, a nauką na tajnych kompletach - do odbudowy. Spośród służb pomocniczych pełniących w okresie "przełomu", najbardziej znana jest zorganizowana w czasie powstania warszawskiego poczta polowa.
Drużyny BS pełniły służbę w małym sabotażu, będącym akcją propagandową skierowaną do ludności polskiej (w Warszawie w ramach organizacji "Wawer -Palmiry"). Akcja obejmowała pisanie na murach, rozlepianie afiszy i nalepek, rozdawanie ulotek, kolportaż fikcyjnych dodatków nadzwyczajnych do gazet, podłączenie się do niemieckich megafonów, zrywanie niemieckich flag, usuwanie z wystaw i gablot niemieckich fotografii, gazowanie kin. Do najgłośniejszych akcji należy zdjęcie niemieckiej tablicy z pomnika Mikołaja Kopernika w Warszawie. Wykonywana przez drużyny BS akcja "N" była destrukcyjną akcją propagandową, skierowaną do Niemców, polegającą głównie na podrzucaniu dywersyjnych ulotek
i gazetek. Drużyny BS uczestniczyły w akcji "WISS" ("Wywiad - Informacja Szarych Szeregów"), polegająca na obserwacji niemieckich wojsk i ich ruchów. W ramach przygotowań do "przełomu" drużyny BS przechodziły przeszkolenie wojskowe, otrzymywały przydziały do jednostek AK (np. jako poczty dowódców, oddziały łączności i oddziały rozpoznawcze). Do okresu odbudowy przygotowywali się chłopcy z BS ucząc się. W powstaniu warszawskim walczyli w Śródmieściu jako kompania, a w innych dzielnicach jako plutony piechoty. Drużyny GS, podporządkowane "Kiedywowi" (Kierownictwa Dywersji) AK, pełniły służbę w wielkiej dywersji. W Warszawie w sierpniu 1943 utworzono z nich batalion "Zośka" , którego 3 kompanię wydzielono do zadań specjalnych ("Agat:, później "Pegaz"). Wiosną 1944 powstał z niej batalion "Parasol" . Oddziały GS wykonały wiele akcji bojowych, w tym wysadzanie mostów kolejowych, pociągów, odbijanie więżniów (akcja pod Arsenałem, w Celestynie), likwidacja funkcjonariuszy aparatu terroru (Kutschera, Koppe, Burcki). Inne oddziały GS (np. Chorągwi Radmoskiej) walczyły w oddziałach partyzanckich. Do "przełomu" oddziały GS przygotowywały się przez szkolenie w szkołach podchorążych (m.in. prowadzona przez Szare Szeregi szkoła podchorążych "Agricola") i szkolenie na kursach niższych dowódców (motorowe i saperskie). Do okresu odbudowy powojennej drużyny GS przygotowywały się kończąc naukę szkolną, podejmując tajne studia wyższe oraz samokształcenie (w tym tematykę tzw. ziem postulowanych). W okresie "przełomu" wiele oddziałów GS brało udział w walkach oddziałów AK, w tym na marszu na pomoc Warszawie. W powstaniu warszawskim bataliony "Zośka"
i "Parasol" walczyły na Woli, Starówce i Czerniakowie, ponosząc straty sięgające 80%. Kompania "Rudy" batalionu "Zośka" została nazwana przez Komendanta Głównego AK najlepszą kompanią Armii Krajowej. Batalion "Wigry" walczył na Woli i Starówce.
BATALION "PARASOL"
Oddział Specjalny Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej, zorganizowany z wydzielonego zespołu harcerzy z Grup Szturmowych Szarych Szeregów (kompania ok. 75 osób); działający w Warszawie w 1943-44. Kolejne kryptonimy oddziału: "Agat" (od antygestapo), "Pegaz"
(od przeciwgestapo). Batalion "Parasol" nawiązywał w swojej nazwie do nowych założeń, tj. przygotowania do walki jawnej i przekształcenia jednostki w batalion wojsk spadochronowych. Głównym zadaniem oddziału było wykonywanie akcji odwetowych na funkcjonariuszach hitlerowskich. Były to nie akcje likwidacyjne, ale błyskawiczne potyczki w centrum siedzib niemieckich, w których uzyskanie kilkunastosekundowej przewagi ogniowej pozwalało wykonać wyrok na ludziach chronionych przez cały aparat terroru. Największym wyczynem było wykonanie wyroku 1 II 1944 na kacie Warszawy, dowódcy SS i policji
w dystrykcie warszawskim - gen. SS Franzu Kutscherze. W powstaniu warszawskim batalion "Parasol" walczył w Zgrupowaniu AK "Radosław' na Woli, Starym Mieście, Czerniakowie obok bratniego batalionu "Zośka". Po poniesieniu ciężkich strat na Czerniakowie obie jednostki harcerskie zostały połączone.
BATALION "ZOŚKA"
Odział złożony z harcerzy z Grup Szturmowych Szarych Szeregów, utworzony pod koniec sierpnia 1943; swoją nazwą upamiętniający postać bohaterskiego dowódcy warszawskich GS, Tadeusza Zawadzkiego "Zośki", poległego 20 VIII 1943 w akcji na posterunek graniczny w Sieczychach . Przez pewien czas
w składzie osobowym batalionu "Zośka" podawano jako jego 3 kompanię, wydzieloną już od 1 VIII, jednostkę specjalną "Agat" ("Pegaz"-"Parasol") ze względu na jej podległość po linii harcerskiej. Kwaterze Głównej Szarych Szeregów. Tuż przed powstaniem uzupełniono batalion do pełnego stanu 3 kompanii
(ok. 300 osób). Żołnierze batalionu "Zośka" brali udział w akcjach dywersyjno-sabotażowych, m.in. mających na celu uszkadzanie hitlerowskiego transportu kolejowego zaopatrującego front wschodni.
W powstaniu warszawskim batalion "Zośka" walczył w Zgrupowaniu AK "Radosław" na Woli i Starym Mieście, skąd kompania "Rudy", dowodzona przez Andrzeja Romockiego "Morro", jako jedyna spośród załogi staromiejskiej przebita się górą do Śródmieścia przez placówki niemieckie w Ogrodzie Saskim.
W czasie walk na Czerniakowie i Mokotowie batalion "Zośka" został połączony z równie zdziesiątkowanym batalionem "Parasol". Kompania "Rudy" została uznana przez dowództwo AK za najlepszą spośród
40-tysięcznej załogi żołnierzy walczących w powstaniu warszawskim.
Organizacja harcerzy prowadziła ponadto akcję "M", usiłując oddziaływać na całą młodzież nie zorganizowaną; wydawała wiele pism, w tym pisma Głównej Kwatery: "Żródło", później "Dęby", "Drogowskaz", "Pismo Młodych", "Brzask"; wydawała liczne broszury i książki, m.in. "O powołaniu naszego pokolenia", "Wielka gra", "Przodownik" i "Kamienie na szaniec". Wyszkoliła ok.300 instruktorów.
Organizacja harcerzy poniosła bardzo duże straty, m.in. 21 II 1944 zginął w obozie Gross-Rosen twórca
i pierwszy Naczelnik F.Marciniak (aresztowany 6 V 1943); w powstaniu warszawskim poległ zastępca Naczelnika E.Stasiecki.
Oddzielnie działała Organizacja Harcerek, nosząca kryptonim "Bądź gotów" i "Związek Koniczyn" , zorganizowana w Pogotowie Harcerek.
Przy Kwaterze Głównej Szarych Szeregów działała od 1940 Żeńska Grupa Wykonawcza łączniczek
i kolporterek podległa Mirosławowi Cieplakowi "Giewontowi"; była to ok. 50-osobowa grupa harcerek
(w 1944), powstała z kręgu starszoharcerskiego przy 54 Warszawskiej Drużynie Harcerskiej, a następnie
z utworzonej 54 Żeńskiej Drużyny Harcerskiej im. Władysława Jagiełły. Jej drużynową przez cały czas okupacji była Romana Łukaszewska "Ewa". Głównym zadaniem tego zespołu był kolportaż prasy konspiracyjnej Szarych Szeregów.
Szare Szeregi zostały rozwiązane w styczniu 1945.
Idziemy w jasną
Idziemy w jasną, z błękitu utkaną dal
Drogą wśród łąk, pól bezkresnych
Wśród morza szumiących fal.
Cicho, szeroko, jak okiem spojrzenia śle
Jakieś się snują marzenia
W wieczornej spowite mgle.
Idziemy naprzód i ciągle pniemy się wzwyż
By zdobyć szczyt ideałów:
Świetlany harcerski krzyż.
**************
Hymn Szarych SzeregówBędziemy szli przez Polskę Szarymi Szeregami
I będzie prawo z nami i będzie Bóg nad nami
I będziem szli jak hymny wskroś miast, wskroś wsi, polami
I będziem równać w prawo Szarymi Szeregami.
Gdy rzucą nam wyzwanie ze wschodu czy z zachodu
Zawisza miecz nam poda i ruszym do pochodu
Zadudni ziemia czarna gąsienic tysiącami
I będziem szli do boju Szarymi Szeregami.
Rozniosą się fanfary echami rozgłośnymi
Hen, po piastowskiej ziemi szarżami husarskimi
Za nami pójdzie naród z orłami, sztandarami
Powiedziem go szpalerem Szarymi Szeregami.
I będziem gmach budować w harcerskim twardym znoju
Otworzym w nim podwoje dla prawdy i pokoju
I będzie Polska mowa, my będziem Polakami
I stanie straż przed gmachem Szarymi Szeregami.
Na straży polskich granic będziemy wiecznie stać
Szarymi Szeregami, szara harcerska brać
I będziem trwać kamieniem wzdłuż dróg drogowskazami
I wieść będziemy młodych Szarymi Szeregami.
**************
Szare SzeregiGdzie wichrów wojny niesie wiatr.
Tam zza rogów stu.
Stoi na straży szara brać.
I flaga biało-czerwona.
Szare szeregi, szare szeregi
W szarych mundurach
Harcerska brać.
Nie straszny nam wojny cios.
Ni strzał zza rogów stu.
Choć krzyżem siany czarny las.
Opaska biało-czerwona.
Szare szeregi...
Choć miał zaledwie 10 lat.
Nie straszna jest mu śmierć.
Na barykadzie stoi chwat.
Z opaską biało-czerwoną.
Szare szeregi...
Chwycił butelkę pełną benzyny.
I wybiegł na drogę z nią.
Krzyknął do swoich: Czuwaj chłopaki.
I zginął za biało-czerwoną.
Szare szeregi...
Miał lat 16 -nieznany.
Miał lat 20 -nieznany.
Miała lat 18 -nieznana.
Nieznana, nieznany, nieznani.
Szare szeregi...
Złożyli go do ziemi tej,
Za którą swe życie dał.
Grób porosły kępy mchu,
A flaga biało-czerwona.
Szare szeregi...
Harcerzu wspomnij wojny czas.
Przyjdź na groby ich.
Choć srogich zmagań minął czas,
Ty wspomnij szare szeregi.
Szare szeregi...